ARYSTOTELES zacheta do filozofiARYSTOTELES zacheta do filozofi, filozofia, FILOZOFIA, Dzieła innych filozofów
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
( WWW.FILOZOF.PL – Studencki Serwis Filozoficzny ) 1 ARYSTOTELES „ Z A C H Ę T A D O F I L O Z O F I I „ ( PROTEPTIKOS ) 1. WSTĘP Frg. 1. Protreptikos Arystotelesa napisany dla Temisona , króla Cypru, dowodzi, Ŝe nikt od niego nie ma lepszych warunków dla oddania się filozofii; posiada bowiem wielkie bogactwa, tak iŜ moŜe łoŜyć na to, a przy tym cieszy się dobrą sławą. 2. DOBRA MATERIALNE DLA LUDZI BEZ ZASAD I MĄDROŚCI Frg, 2 . [...] uniemoŜliwia im czynienie tego, co uwaŜają za swój obowiązek; widząc niepowodzenie tych ludzi powinniśmy tego unikać i wierzyć, Ŝe szczęście nie więcej polega na zdobyciu dóbr materialnych niŜ na właściwym usposobieniu duszy. Wszak nikt nie moŜe powiedzieć, Ŝe szczęśliwe jest ciało ozdobione okazałym strojem, lecz raczej ciało zdrowe i w dobrej kondycji, nawet przy braku wymienionych rzeczy. Tak samo, jeŜeli dusza jest wykształcona, to taką duszę i takiego człowieka musi się nazwać szczęśliwym, a nie człowieka ozdobionego błyskotliwie rzeczami zewnętrznymi, ale bezwartościowego. Nie uznamy teŜ za wartościowego konia, który ma złotą uzdę i kosztowną uprzęŜ, ale złą naturę; cenimy raczej takiego, który jest stateczny. Frg. 3 . Ponadto, gdy ludzie bezwartościowi zdobyli bogactwo, cenią je o wiele więcej niŜ dobra duszy; a to jest w najwyŜszym stopniu haniebne. Tak jak człowiek stanie się pośmiewiskiem, jeŜeli będzie gorszym od swoich sług, tak teŜ naleŜy uznać za nieszczęsnych tych, dla których majątek jest waŜniejszy od ich własnej natury . Frg. 4. To zgodnie z prawdą tak jest, bo jak mówi przysłowie, obfitość rodzi zuchwalstwo, a ignorancja w połączeniu z władzą rodzi szaleństwo. Dla tych bowiem, którzy są w duszy źle usposobieni, ani bogactwo, ani siła, ani piękno nie są dobrem; im więcej ich ktoś posiada, tym bardziej i w większym stopniu szkodzą mu one, a mądrości nie przysparzają. Powiedzenie "nie dawać dziecku miecza" znaczy "nie dawać złym ludziom. Frg. 5. Wszyscy ludzie mogliby się zgodzić, Ŝe mądrość powstaje z wiedzy z poszukiwania rzeczy, które filozofia umoŜliwia nam objąć; a więc powinniśmy bez wahania zająć się, filozofią. 3. CO MAMY NA MYŚLI, GDY MÓWIMY O „FILOZOFII „ I STUDIOWANIU FILOZOFII Frg. 6 . ..."filozofować" znaczy zarówno "zastanawiać się nad tym, czy powinniśmy filozofować, czy nie", jak i "oddawać się filozoficznym dociekaniom" 4. WARTOŚĆ WIEDZY FILOZOFICZNEJ DLA śYCIA POLITYCZNEGO I PRAKTYCZNEGO Frg, 7 . Skoro zwracamy się do ludzi, a nie do istot wiodących boski Ŝywot, wobec tego trzeba dodać do tych zachęt uwagi poŜyteczne w Ŝyciu politycznym i praktycznym; przedyskutujmy więc ten temat. Frg. 8. Rzeczy, w które jesteśmy wyposaŜeni do Ŝycia, jak np. ciało i to, co naleŜy do ciała słuŜą jako pewnego rodzaju narzędzia, a posługiwanie się nimi jest niebezpieczne; ci bowiem, którzy się nimi posługują w niewłaściwy sposób, uzyskują skutek odwrotny . NaleŜy przeto dąŜyć do zdobycia tej wiedzy i posłuŜyć się nią w sposób właściwy; dzięki niej bowiem zrobimy dobry uŜytek z tych wszystkich narzędzi. Musimy więc stać się filozofami, jeŜeli chcemy dobrze rządzić państwem i poŜytecznie przeŜyć Ŝycie. Frg. 9. Istnieją róŜne rodzaje wiedzy: jest taka, która tworzy w Ŝyciu rzeczy poŜyteczne, i taka, która uczy, jak z nich korzystać; jeden [rodzaj wiedzy] jest słuŜebny, inny kierujący z tym drugim, jako bardziej autorytatywnym, wiąŜe się prawdziwe dobro - JeŜeli zaś ten tylko rodzaj wiedzy zapewnia poprawność sądów, posługuje się rozumowaniem j ujmuje dobro jako całość, a jest nią filozofia, która moŜe się posługiwać wszystkimi innymi ( WWW.FILOZOF.PL – Studencki Serwis Filozoficzny ) 2 rodzajami wiedzy i kierować zgodnie z zasadami natury, powinniśmy przeto usilnie zabiegać o to, aŜeby stać się filozofami, bo tylko filozofia zawiera w sobie prawdziwe sądy i bezbłędną mądrość zlecającą, co naleŜy czynić, a czego mc naleŜy 5. ARGUMENTY ZACZERPNIĘTE Z INTENDJI NATURY Frg, 10. Wniknijmy teraz głębiej w nasz problem, a zaczynając od intencji Natury zbliŜymy się w ten sposób do naszej zachęty. Frg. 11. Wśród rzeczy powstających jedne powstają dzięki pewnego rodzaju myśli albo sztuce, np. dom lub okręt (ich bowiem przyczyną jest pewna sztuka i proces myślowy) - inne natomiast powstają nic dzięki sztuce, lecz z natury. Natura jest przyczyną zwierząt i roślin, i wszystkie tego rodzaju twory powstają dzięki naturze. Ale teŜ i przypadkiem powstają pewne rzeczy; o tych bowiem rzeczach, które nie powstają ani przez sztukę, ani z natury, ani z konieczności, mówimy, Ŝe powstają przypadkiem. Frg. 12. Rzeczy, które powstały przypadkiem, nie powstały ze względu na coś, ani teŜ nie mają Ŝadnego celu; natomiast w rzeczach, które powstały dzięki sztuce istnieje i cel, i przyczyna- zawsze bowiem ten, kto posiada sztukę poda ci powód , dla którego napisał i w jakim celu to uczynił - i ten cel jest lepszy niŜ to, co ze względu na niego powstało. Mam na myśli rzeczy, których sztuka jest przyczyną z własnej natury, a nie z przypadku; naleŜałoby bowiem określić sztukę lekarską raczej jako sztukę zdrowia niŜ choroby, architekturę zaś jako sztukę budowania domów, a nie ich burzenia. Zatem wszystko, co jest według sztuki, powstaje z jakiegoś powodu, i to jest najlepszym tego celem; natomiast to, co powstaje przypadkiem, powstaje bez celu. MoŜe wprawdzie powstać coś dobrego i przypadkiem, ale jako Ŝe przypadkiem i ze względu na przypadek, nie jest dobre, poniewaŜ to, co powstaje przypadkiem, jest zawsze nieokreślone. Frg. 13. Ale to, co powstaje według natury, powstaje dla jakiegoś celu i jest zawsze tworzone dla czegoś lepszego niŜ wytwór sztuki; natura bowiem nie naśladuje sztuki, lecz sztuka naturę, i sztuka istnieje po to, by pomagać naturze i wypełniać luki przez nią pozostawione. Niektóre rzeczy wydają się z natury doskonałe i nie potrzebują Ŝadnej pomocy, inne natomiast z trudem albo w ogóle nie są w stanie pomóc sobie, jak np. przy powstawaniu; niektóre nasiona rozwijają się rzeczywiście bez opieki niezaleŜnie od tego, w jaką glebę padną; inne potrzebują pielęgnacji rolnika; podobnie niektóre zwierzęta same z siebie wywodzą swoją naturę, ale człowiek potrzebuje wielu zabiegów dla utrzymania się, zarówno na początku, przy urodzeniu, jak i później, przy zdobywaniu poŜywienia. Frg. 14. JeŜeli przeto sztuka naśladuje naturę, to z tego wynika, Ŝe jej wytwory powstają w jakimś celu. Powinniśmy bowiem przyjąć, Ŝe wszystko, co powstaje właściwie powstaje w jakimś celu; tak więc to, co jest piękne, powstało w sposób właściwy; i wszystko, co powstaje albo powstało, staje się. piękne, jeŜeli proces ten przebiega zgodnie z naturą [tzn. normalnie], natomiast to, co jest niezgodne z naturą [tzn. jest nienormalne] jest złe i przeciwne temu, co jest zgodne z naturą; powstawanie zgodne z naturą, czyli normalne, dokonuje się w jakimś celu. Frg. 15. MoŜna to zaobserwować na przykładzie kaŜdej naszej części; jeŜeli np. weźmiesz pod uwagę powiekę, zobaczysz, Ŝe nie powstała ona bez określonego celu, lecz po to, by pomagać oczom, Ŝeby umoŜliwić im odpoczynek i zatrzymywać rzeczy mogące wpaść do oka. A więc powiedzieć, Ŝe coś powstało [z natury] w jakimś celu i Ŝe powinno powstać w jakimś celu, to jedno i to samo; jeŜeli np. okręt powinien być zbudowany w celu zapewnienia transportu morskiego, to i w tym celu został zbudowany. Frg. 16. A więc albo wszystkie zwierzęta powstały z natury i według natury, albo najlepsze i najprzedniejsze spośród nich; tak samo gdyby ktoś sądził, Ŝe wiele zwierząt powstało niezgodnie z planem człowiek; jasne jest przeto, Ŝe powstał z natury i podług natury. Frg. 17 . JeŜeli zatem 1) cel kaŜdej rzeczy jest lepszy od rzeczy (bo wszystko, co powstaje, powstaje w jakimś celu, a cel jest lepszy i najlepszy ze wszystkich rzeczy), i 2) jeŜeli przez "cel naturalny" rozumiemy to, co w ciągłym procesie powstawania powstało jako ostatnie; jeŜeli dalej 3) przyjmiemy, Ŝe (a) cielesna część człowieka jest utworzona najpierw, (b) duchowa część później, i (c) Ŝe cel czegoś lepszego jest w pewnym stopniu zawsze późniejszy niŜ jego powstanie; jeŜeli dalej ( WWW.FILOZOF.PL – Studencki Serwis Filozoficzny ) 3 4) przyjmiemy, Ŝe (d) dusza jest późniejsza od ciała i Ŝe (e) mądrość jest tym, co pojawia się na końcu w duszy (widzimy bowiem, Ŝe jest to ostatnia zdolność, która powstaje w ludziach, i z tego powodu starość rości sobie pretensję do tej jedynej z dobrych rzeczy) - wobec tego pewna forma mądrości jest z natury naszym celem, a ćwiczenie się w niej jest ostateczną czynnością, ze względu na którą powstaliśmy. Jasne przeto, Ŝe skoro powstaliśmy po to, aŜeby ćwiczyć się w mądrości i poznawać, to równieŜ istniejemy w tym celu. Frg. 18. A teraz moŜemy po prostu zapytać: dla których to spośród wielu istniejących rzeczy Natura i Bóg 5 powołali nas do Ŝycia? Zapytany o to Pitagoras odpowiedział: "aŜeby oglądać niebiosa" i dodawał, "Ŝe jest obserwatorem natury i w tym właśnie celu został powołany do Ŝycia". Frg. 19. A gdy zapytano Anaksagorasa, w jakim celu ktoś chciałby wybrać istnienie i Ŝyć, dal taką odpowiedź: "AŜeby oglądać niebiosa i gwiazdy, słońce i księŜyc", bo wszystko inne nic nie jest warte. Frg. 20. Zgodnie z tym argumentem Pitagoras miał rację gdy twierdził, Ŝe kaŜdy człowiek został stworzony przez Boga w tym celu, aŜeby poznawać i oglądać. Gzy jednak przedmiotem tego poznania będzie świat, czy jakaś inna natura, to moŜe trzeba będzie rozwaŜyć później; a to, co powiedzieliśmy, jest dostatecznym wnioskiem, bo jeŜeli mądrość jest naszym naturalnym celem, ćwiczenie się w niej byłoby ze wszystkiego najlepszym. Frg. 21. Dlatego inne czynności naleŜy wykonywać przez wzgląd na dobra istniejące w samym człowieku, a te z nich, które są dobrem w ciele, przez wzgląd na dobro duszy; doskonałość moralną powinniśmy rozwijać ze względu na mądrość, bo mądrość jest najwyŜszym celem, ;NajwyŜsze formy myślenia. „ scala naturę ” jako hierarchia wartości Frg. 22. RównieŜ i ta droga prowadzi do tego samego celu. Frg. 23. Cała więc Natura jako posiadająca rozum niczego nie czyni na oślep6, lecz zawsze w jakimś celu; odrzuciwszy przypadek troszczy się o cel w większym stopniu niŜ sztuki, bo te, jak wiemy są naśladowaniem natury. PoniewaŜ człowiek z natury składa się z duszy i ciała, przy czym dusza jest lepsza niŜ ciało, a to, co jest gorsze, musi zawsze być sługą tego, co lepsze, zatem ciało musi istnieć ze względu na duszę. Przypuszczając, Ŝe dusza ma część rozumną oraz część nierozumną i Ŝe ta druga jest gorsza, wnioskujemy, Ŝe część nierozumna istnieje ze względu na część rozumną. Rozum naleŜy do części rozumnej; argumentacja ta zmusza nas do stwierdzenia, Ŝe wszystko istnieje z przyczyny rozumu. Frg. 24. Działalnością rozumu jest myślenie będące widzeniem przedmiotów myślowych, tak jak postrzeganie przedmiotów widzialnych jest działalnością wzroku. Ze względu na myślenie i rozum wszystkie inne rzeczy są poŜądane przez ludzi, poniewaŜ są poŜądane ze względu na duszę, a rozum jest najlepszą częścią duszy, wobec tego wszystkie rzeczy istnieją ze względu na to, co jest najlepsze. Frg. 25. Spośród myśli te są wolne, które mogą być wybierane dla nich samych, natomiast te, które prowadzą do wiedzy dotyczącej czegoś innego, są podobne do niewolnic. To, co ma cel w sobie, przewyŜsza zawsze to, co słuŜy jako środek do czegoś innego, a to, co jest wolne, przewyŜsza to, co nie jest wolne. Frg. 26. JeŜeli w naszym działaniu posługujemy się myślą, to mimo iŜ działająca osoba ma na względzie swoją własną korzyść i z tego punktu widzenia rozpatruje swoje działanie, to jednak poddaje się kierownictwu rozumu; posługuje się swoim ciałem jakby sługą i podlega przypadkowi, ale zazwyczaj dobrze spełnia te czynności, którymi kieruje rozum, nawet wtedy, gdy większa część działań została dokonana za pomocą ciała jako narzędzia. Frg. 27. Czyste myślenie jest zatem lepsze i cenniejsze niŜ myślenie skierowane ku poszukiwaniu pewnych korzyści. Czyste myślenie jest samo przez się bardziej cenne, a mądrość rozumu jest w tym rodzaju myślenia najcenniejsza, tak jak w myśleniu dla działania najcenniejsza jest mądrość połączona z praktyczną wnikliwością. A więc to, co dobre i cenne, zawarte jest przede wszystkim w filozoficznych dociekaniach, ale oczywiście nie w kaŜdym rodzaju dociekań. Nie kaŜdy bowiem rodzaj dociekań jest cenny w sensie bezwzględnym, lecz tylko taki, który dotyczy naczelnej i kierującej światem zasady. Ten rodzaj myślenia jest ściśle złączony z filozoficzną mądrością i słusznie moŜemy twierdzić, Ŝe jest to mądrość we właściwym znaczeniu Frg. 28. Człowiek pozbawiony zdolności postrzegania i rozumu staje się podobny do rośliny, pozbawiony tylko rozumu staje się podobny do zwierzęcia; natomiast człowiek w pełni obdarzony rozumem staje się podobny do Boga. ( WWW.FILOZOF.PL – Studencki Serwis Filozoficzny ) 4 Frg. 29. To, co nas róŜni od innych zwierząt, jest dostrzegalne w Ŝyciu podług rozumu, Ŝyciu, w którym nic nie dzieje się przypadkiem, w którym nie ulegamy rzeczom o małej wartości. Wprawdzie zwierzęta mają jakąś iskrę rozumu i roztropności, ale są zupełnie pozbawione teoretycznej mądrości która jest przywilejem jedynie bogów; natomiast co się tyczy postrzeŜeń zmysłowych i instynktu, są one w człowieku mniej dokładne i słabsze. Frg. 30. To Ŝycie według rozumu jest rzeczywiście czymś, co nie moŜe być oddzielone od dobra i powszechnie się uznaje, Ŝe się mieści w pojęciu dobra, gdyŜ człowiek dobry, który Ŝyje według rozumu, nigdy nie ulega przypadkom losu, ale w większym stopniu niŜ inni jest wolny od tego, co podlega losowi. Dlatego, jeŜeli odnosisz się z pewnym zaufaniem do tego Ŝycia, moŜesz być słusznie dobrej myśli. c) śycie kierowane przez filozofa jest moŜliwe Frg. 31. Ponadto, poniewaŜ kaŜdy wybiera to, co jest moŜliwe do zrobienia i co jest poŜyteczne, naleŜy przyjąć, Ŝe i w filozofowaniu obydwie te cechy odgrywają podobną rolę i Ŝe trudność w opanowaniu filozofii jest czymś znikomym wobec ogromu jej uŜyteczności; to zaś, co łatwiejsze, robimy z większą przyjemnością. d) Istnieje wiedza o prawdzie i wiedza o doskonałości duszy Frg. 32. Łatwo wykazać, Ŝe jesteśmy w stanie zdobyć wiedzę o tym, co sprawiedliwe i poŜyteczne, a takŜe wiedze o przyrodzie i innej prawdzie . Frg, 33. To, co wcześniejsze, jest zawsze lepiej poznawalne od późniejszego, a to, co lepsze z natury, jest lepiej poznawalne od gorszego. Wszak wiedza interesuje się bardziej rzeczami określonymi i uporządkowanymi niŜ ich przeciwieństwami i bardziej przyczynami niŜ skutkami. OtóŜ rzeczy dobre są lepiej określone ń uporządkowane niŜ rzeczy złe, tak jak człowiek dobry jest lepiej określony i uporządkowany niŜ człowiek zły; musi między nimi zachodzić ta sama róŜnica.' Ponadto rzeczy wcześniejsze' są w większym stopniu przyczynami niŜ rzeczy późniejsze; gdy bowiem usunie się wcześniejszej znosi się równieŜ i te, które z nich swój byt wywodzą: linie, jeŜeli się zniesie liczby, płaszczyzny, jeŜeli się zniesie linie, ciała stale, jeŜeli się usunie płaszczyzny, a tak zwane "sylaby", jeŜeli się usunie litery. Frg. 34. JeŜeli przeto dusza jest lepsza od ciała, jest bowiem z natury bardziej uzdolniona do kierowania i jeŜeli istnieją sztuki i nauki zajmujące się ciałem, mianowicie medycyna i gimnastyka (uznajemy je bowiem za nauki i twierdzimy, Ŝe niektórzy ludzie je opanowali), to jasne, Ŝe i w stosunku do duszy i jej doskonałości istnieje jakaś troska i sztuka, którą moŜemy opanować, skoro jesteśmy zdolni do tego w stosunku do rzeczy, których nieznajomość jest większa a wiedza o nich trudniejsza. Frg. 35. Podobnie teŜ i w stosunku do natury; o wiele bardziej konieczna jest znajomość przyczyn oraz elementów niŜ ich późniejszych następstw; te drugie bowiem nie naleŜą do najwyŜszych zasad i pierwsze zasady z nich się nie wywodzą, lecz na odwrót, z pierwszych zasad i przez pierwsze zasady wszystko powstaje oraz istnieje. Frg. 36. Czy to bidzie powietrze, ogień, liczba, czy jakieś inne natury , które są przyczynami i zasadami wszystkich innych rzeczy, jeŜeli ich nie znamy, nie moŜemy poznać tych rzeczy; bo jak mógłby ktoś zrozumieć mowę, gdyby nie znał sylab, albo zrozumieć sylaby, gdyby nie znal liter ? Frg. 37. śe więc istnieje wiedza o prawdzie i o doskonałości duszy, i Ŝe moŜemy ją zdobyć, niech wystarczy to, co powiedzieliśmy na ten temat. e) Mądrość jest największym dobrem, nawet wówczas, gdy jest nieuŜyteczna w praktycznym Ŝyciu Frg. 38. To, Ŝe mądrość jest największym dobrem i najbardziej poŜytecznym ze wszystkich rzeczy, stanie się jasne na podstawie dalszych wywodów; zgadzamy się wszyscy, Ŝe rządzić powinien człowiek najlepszy i z natury swej najsilniejszy, dalej, Ŝe jedynie prawo jest rządcą i autorytetem, prawo, które jest mądrością i wyrazem mądrej myśli Frg. 39. A znowu co innego moŜe być dla nas wzorem i najdoskonalszą miara tego, co dobre, jeśli nie mądry człowiek? Wszak to, co taki człowiek wybierze, jeŜeli wybór był dokonany zgodnie z jego wiedzą, jest dobre, a przeciwne temu jest złe. ( WWW.FILOZOF.PL – Studencki Serwis Filozoficzny ) 5 Frg. 40. Skoro wszyscy ludzie wybierają przede wszystkim to, co się zgadza z ich własną naturą (sprawiedliwe Ŝycie wybierze człowiek sprawiedliwy, Ŝycie odwaŜne człowiek odwaŜny, Ŝycie umiarkowane człowiek umiarkowany), tak teŜ mądry człowiek wybierze przede wszystkim mądre myślenie, będące dziełem tej zdolności. Jasne więc, Ŝe według najbardziej autorytatywnej opinii, mądrość jest największym spośród wszystkich dóbr. Frg. 41. Prawdę powyŜszą moŜna pojąć jaśniej na podstawie takiego argumentu: myśleć mądrze i dochodzić do poznania jest samo przez się poŜądane przez człowieka (bo nie moŜna Ŝyć ludzkim Ŝyciem bez tych funkcji) i jest równieŜ poŜyteczne dla Ŝycia praktycznego; nic bowiem nie przedstawi nam się jako dobre, jeŜeliśmy tego nie rozwaŜyli i mądrze nie wykonali. Wszak niezaleŜnie od tego, czy szczęśliwe Ŝycie zaleŜy od przyjemności, czy od moralnej doskonałości, czy teŜ od mądrości, trzeba jednak filozofować; bo głównie poprzez filozoficzną refleksję osiągamy jasny pogląd w tej materii. Frg. 42. Poszukiwanie we wszelkiej wiedzy wyników róŜnych od niej i Ŝądanie, aŜeby była uŜyteczna, jest stanowiskiem ignorującym od początku róŜnicę dzielącą rzeczy dobre od koniecznych, a przecieŜ róŜnią się one w stopniu najwyŜszym. Te bowiem rzeczy, które są cenione ze względu na coś innego, bez których Ŝycie jest niemoŜliwe, powinny być nazywane koniecznymi i współprzyczynami natomiast te, które są cenione dla nich samych, nawet gdyby nic innego z nich nie wynikało, powinny być nazywane dobrymi we właściwym znaczeniu; to bowiem nie jest bardziej poŜądane niŜ tamto, a tamto bardziej niŜ coś innego i tak dalej w nieskończoność; trzeba więc gdzieś się zatrzymać. Jest przecieŜ rzeczą śmieszną domagać się od wszystkiego korzyści poza rzeczą samą i pytać "jaka z tego dla nas korzyść" i "jaki poŜytek"? Bo zaiste, jak twierdzimy, ten, kto pyta o to, nie jest bynajmniej podobny do tego, kto zna piękno i dobro, albo kto odróŜnia przyczynę od współprzyczyny. Frg. 43. Najlepiej ze wszystkich poznałby, Ŝe mówimy prawdę ten, kto by nas w myśli zaprowadził na Wyspy Szczęśliwe. Tam bowiem nie byłoby Ŝadnych potrzeb ani Ŝadnej korzyści z niczego; pozostałoby tylko myślenie i dociekanie filozoficzne, co nawet teraz nazywamy wolnym Ŝyciem. JeŜeli to jest prawda, jak mógłby się ktoś z nas słusznie nie wstydzić, gdyby, mając szansę zamieszkania na Wyspach Szczęśliwych, nie uczynił tego z własnej winy? A więc nie zasługuje na lekcewaŜenie dar, jaki przynosi ludziom wiedza, i nie małe jest dobro, które od niej pochodzi. Bo tak, jak według mądrych poetów, otrzymujemy w Hadesie dary sprawiedliwości, tak teŜ, jak się zdaje, zdobywamy dary mądrości na Wyspach Szczęśliwych. Frg. 44. Nie ma w tym nic dziwnego, jeŜeli mądrość filozoficzna nie okazuje się uŜyteczna i korzystna; nie nazywamy jej bowiem korzystną, lecz dobrą, a powinna być poŜądana nie przez wzgląd na coś innego, łecz na nią samą. Bo tak jak podróŜujemy do Olimpii dla samego widowiska, nawet gdyby nic więcej z tego nie wynikało (samo bowiem oglądanie jest więcej warte niŜ duŜa suma pieniędzy), i tak jak oglądamy Dionizje nie dla uzyskania czegoś od aktorów (bo przecieŜ na nich wydajemy pieniądze) i wiele innych widowisk stawiamy wyŜej od pieniędzy - tak oglądanie świata cenimy ponad wszystkie rzeczy, które nam się wydają poŜyteczne. Zaiste bowiem nie moŜna dokładać starań by zobaczyć ludzi naśladujących kobiety i niewolników albo walczących i biegnących, a nic uznać za słuszne bezpłatnego oglądania natury rzeczy i prawdy. Frg. 45. Tak więc wychodząc od rozwaŜań na temat intencji Natury doszliśmy do wniosku, Ŝe mądrość jest dobrem samym w sobie, nawet gdyby z niej nic poŜytecznego nie wynikało dla ludzkiego Ŝycia. 6. FILOZOFIA JEST JEDNAK POśYTECZNA DLA LUDZKIEGO śYCIA Frg. 46. To, Ŝe teoretyczne myślenie daje ludziom największe korzyści, moŜna dostrzec łatwo w sztukach praktycznych lx. Bo tak, jak rozumni lekarze i liczni znawcy ćwiczeń gimnastycznych zgadzają się, Ŝe ci, którzy chcą być dobrymi lekarzami albo trenerami, muszą mieć ogólną wiedzę o, tak teŜ dobrzy prawodawcy muszą mieć ogólną wiedzę o przyrodzie, i to w stopniu o wiele większym niŜ ci pierwsi. Tamci bowiem są tylko twórcami doskonałości ciała, ci drudzy natomiast interesują się doskonałością duszy i chcą uczyć o dobrym i złym stanie państwa, i z tego powodu potrzebują jeszcze więcej filozofii. Frg. 47. Bo tak, jak w innych sztukach rzemieślniczych najlepsze narzędzia wywodzą się z natury, np. w budownictwie pion, linia i cyrkiel - niektóre mianowicie wywodzą się z obserwacji wody, inne z obserwacji światła i promieni słonecznych - i przez odwołanie się do nich orzekamy, co jest dla naszych zmysłów dostatecznie proste i gładkie; podobnie polityk musi mieć pewne wzory wzięte z natury i prawdy, podług których osądza, co jest sprawiedliwe, co dobre, a co poŜyteczne. Jak bowiem wśród narzędzi rzemieślniczych [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Podobne
|