ANALIZA KRAJOBRAZOWA W PLANACH ...ANALIZA KRAJOBRAZOWA W PLANACH OCHRONY PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH, ARCHITEKTURA KRAJOBRAZU, Architektura ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 30, 2007 r. Małgorzata Walczak ANALIZA KRAJOBRAZOWA W PLANACH OCHRONY PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH ANALYSIS OF LANDSCAPE IN MANAGEMENT PLANS OF LANDSCAPE PARKS Słowa kluczowe: krajobraz, plan ochrony, ochrona krajobrazu, analiza krajobrazowa, waloryzacja krajobrazu, degradacja krajobrazu. Key words: landscape, protection plans, analysis of landscape, landscape valorization, degrade of landscape, landscape protection. In the paper the method and scope of landscape analysis used for purpose of landsca- pe park management planning was presented . Successive stages of work were discussed including: laboratory and field works, which allow to identifity landscape values , land- scape valorization of park territory, location of protection zones in a park and the formu- lation of landscape protection and management principles. 1. WPROWADZENIE Od kilku lat w Zakładzie Ochrony Przyrody i Krajobrazu IOŚ prowadzone są prace nad planami ochrony parków krajobrazowych. Są to opracowania plani- styczne, w których szerokim zakresie mieści się: 1) inwentaryzacja danych na temat walorów przyrody obszaru chronionego, 2) identyfikacja przedmiotów i celów ochrony, 3) określenie zagrożeń oraz wskazanie sposobów ich likwidacji bądź minimalizacji. Celem planu ochrony jest natomiast opracowanie katalogu zadań ochron- nych do wykonania w parku krajobrazowym oraz wskazanie sposobów ich wykonania. 61 Małgorzata Walczak 2. PROBLEMATYKA KRAJOBRAZU W PLANACH OCHRONY Parki krajobrazowe tworzy się w Polsce w celu ochrony terenów wyjątko- wych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym. Powołanie parku jest jed- nocześnie uznaniem danego obszaru za cenny, warty zachowania, ochrony i czę- sto rewaloryzacji. Ochrona krajobrazu jest tutaj jednym z ważniejszych celów i ze względu na złożoność problematyki, stanowi niezwykle ważną i wymagającą du- żej uwagi dziedzinę prac. Krajobraz to postrzegany przez obserwatora obraz danej przestrzeni, będą- cy syntezą cech środowiska przyrodniczego (biotycznego i abiotycznego) oraz elementów kulturowych wprowadzonych przez człowieka w to środowisko. Ogół cech krajobrazowych wyróżniających dany teren decyduje o specyfice wizualnej obszaru i o jego niepowtarzalności. Aby określić listę zadań ochronnych ko- niecznych do wykonania w krajobrazie danego parku, należy dokonać szczegóło- wej identyfikacji i analizy walorów parku pod kątem zagrożeń, jakie niesie za sobą ich występowanie w warunkach jednoczesnego rozwoju gospodarczego. 3. METODYKA PRACY Prace nad krajobrazem danego parku krajobrazowego przebiegały w trzech etapach. I etap obejmował prace studialne i terenowe pozwalające na identyfikację walorów krajobrazowych obszaru parku i polegające na zgromadzeniu jak naj- większej ilości wyczerpujących informacji o poszczególnych elementach krajo- brazu. Przeprowadzono inwentaryzację: 1) istniejących i projektowanych w granicach parku obszarów i obiektów chro- nionych (rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne, zespoły pzyrodniczo-kra- jobrazowe, stanowiska dokumentacyjne, pomniki przyrody); 2) zasobów krajobrazu harmonijnego tzn. punktów widokowych, tras i ciągów widokowych, cennych wnętrz widokowych, dominant krajobrazowych; 3) istniejących zagrożeń dla krajobrazu wraz z obiektami degradującymi krajo- braz jak: śmietniska, wysypiska, wyrobiska, obszary mało atrakcyjnej zabu- dowy mieszkaniowej, letniskowej czy też przemysłowej, inne obszary zdegra- dowane krajobrazowo. Wyniki tych prac zostały naniesione na mapę parku w skali 1:25 000 i po- zwoliły na systematyzację krajobrazu oraz dokonanie jego klasyfikacji w oparciu o jego zasoby oraz stopień antropogenizacji . 62 Analiza krajobrazowa w planach ochrony parków krajobrazowych II etap prac polegał na przeprowadzeniu wieloaspektowej oceny walorów krajobrazowych parku, której konsekwencją było wyodrębnienie w jego grani- cach obszarów o różnej atrakcyjności krajobrazowej. III etap prac był wynikiem przeprowadzonych analiz i polegał na podziale obszaru parku na strefy ochrony krajobrazowej różniące się między sobą rygora- mi ochrony, opracowaniu zasad kształtowania i ochrony krajobrazu dla każdej ze stref parku krajobrazowego oraz wniosków i zaleceń do operatu generalnego. 4. KLASYFIKACJA KRAJOBRAZÓW I CHARAKTERYSTYKA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH PARKU Za główne kryterium klasyfikacji krajobrazu w parkach krajobrazowych przy- jęto stopień jego antropogenizacji, czyli przekształcenia spowodowanego działal- nością człowieka. Zgodnie z takim kryterium na obszarach parków krajobrazo- wych wyróżniono trzy główne typy krajobrazu: 1) krajobraz zbliżony do naturalnego, 2) krajobraz naturalno-kulturowy, 3) krajobraz kulturowy. Krajobraz zbliżony do naturalnego. Przyjęto, że jest to krajobraz wystę- pujący na obszarach, gdzie działalność człowieka nie spowodowała istotnych zmian w krajobrazie i który charakteryzuje się brakiem elementów przestrzennych wprowadzanych przez człowieka. Na terenie parków krajobrazowych zaliczono do tego typu następujące kategorie krajobrazu: 1) krajobraz leśny obejmujący bardziej lub mniej zwarte kompleksy leśne o ce- chach naturalnych, w tym również zachowane większe fragmenty lasów w doli- nach rzek, 2) krajobraz naturalnych dolin rzecznych z zadrzewieniami i zakrzaczeniami, sta- rorzeczami, roślinnością wodną i szuwarową, 3) krajobraz łąk, torfowisk i bagien. Mimo silnej presji antropogenicznej na terenach każdego z opracowywanych parków nadal występują obszary, których krajobraz zachował charakter zbliżony do naturalnego, a gdzieniegdzie wręcz charakter „dzikiej przyrody”. Są to tereny, na których brak jest oznak intensywnego oddziaływania człowieka, co spowodo- wało renaturyzację przyrody, a co za tym idzie – krajobrazu . Do obszarów o krajobrazie zbliżonym do naturalnego zaliczono: 1) kompleksy leśne w różnym wieku, które mimo że na przestrzeni wieków uległy silnemu przekształceniu, pod względem krajobrazowym często, szcze- 63 Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 30, 2007 r. Małgorzata Walczak gólnie na terenach od lat objętych jakąś formą ochrony, wykazują dużą natu- ralność i wysokie walory wizualne. Szczególnie cenne pod względem walo- rów krajobrazowych, są lasy liściaste i mieszane, ze względu na występującą w nich dużą różnorodność roślinności, a co za tym idzie, różnorodność barw, kształtów, form oraz zmienność tych elementów w ciągu roku; 2) tereny o mozaice różnych krajobrazów, jak kompleksy leśno-torfowi- skowo-bagienne (śródleśne łąki, naturalne jeziora, bagna, torfowiska i oczka wodne) – obszary zaliczane do najcenniejszych krajobrazowo ze względu na różnorodność występujących barw, struktur i kształtów oraz zmienność efek- tów wizualnych nie tylko w skali roku (zmiany pór roku), ale i w ciągu dnia; występują tu wszystkie elementy krajobrazotwórcze: zbiorniki wodne, bagna, podmokłości, ściana lasu, a także różnorodne zbiorowiska roślinne od le- śnych i wodnych, poprzez szuwarowe i bagienno-torfowiskowe, tworzące charakterystyczne dla siebie struktury przestrzenne i kolorystyczne; bogac- two zwierząt, przede wszystkim wielu gatunków ptaków, nadaje tym miej- scom specyficzny klimat; krajobraz ten jest bardzo dynamiczny, zmienia się wraz z natężeniem oświetlenia w ciągu dnia oraz zmianami pór roku; 3) naturalne doliny rzeczne, z lasami łęgowymi, zadrzewieniami i zakrzacze- niami, starorzeczami, roślinnością wodną i szuwarową. Krajobrazy zbliżone do naturalnego występują przede wszystkim na terenach istniejących i projektowanych rezerwatów przyrody oraz innych form ochrony (np. użytków ekologicznych), jak również na wszystkich innych terenach, gdzie krajobraz nie został w wyraźny sposób przekształcony i zachował wiele elemen- tów świadczących o jego naturalności. Krajobraz naturalno-kulturowy. Krajobraz ten jest właściwy dla obszarów ekstensywnej gospodarki, wprowadzającej zmiany w środowisku przyrodniczym oraz elementy przestrzenne związane z działalnością człowieka, pozostające jed- nakże w pewnej harmonii ze środowiskiem. Do tego typu krajobrazu zaliczono: 1) krajobraz rolniczo-leśny o niedużym stopniu zainwestowania poza obszarami ścisłej zabudowy, utworzony przez mozaikę niedużych powierzchni leśnych, pól i łąk, urozmaicony często dolinkami cieków wodnych, zadrzewienia- mi i zakrzaczeniami śródpolnymi, pojedyńczymi zabudowaniami i starymi drzewami; 2) krajobraz kompleksów stawów rybnych i eksploatowanych torfowisk; 3) krajobraz młodych nasadzeń leśnych. Krajobraz kulturowy. Obejmuje obszary intensywnej gospodarki czło- wieka, wprowadzającej daleko idące zmiany w układzie warunków naturalnych. 64 ! " " ! #$# % &" !"!! &" # !" "" """"# """'( """'( ' !(# &! &!" ! # !") " !"# "* " ""! !"+"# ,! "!$ ! !* '-)- ( " ! # ! !. " # "" ",& [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Podobne
|