,
ANALIZA PORÓWNAWCZA RYZYKA ...ANALIZA PORÓWNAWCZA RYZYKA ZAWODOWEGO UBYTKU SŁUCHU, Ocena ryzyka zawodowego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Medycyna Pracy, 2005;56(6):451—460 451 Leszek Solecki ANALIZA PORÓWNAWCZA RYZYKA ZAWODOWEGO UBYTKU SŁUCHU WŚRÓD ROLNIKÓW INDYWIDUALNYCH W ODNIESIENIU DO KRYTERIÓW ORZECZNICZYCH ZAWARTYCH W ROZPORZĄDZENIU RADY MINISTRÓW (AKTUALNE I POPRZEDNIE)* COMPARATIVE ANALYSIS OF OCCUPATIONAL HEARING LOSS RISK AMONG PRIVATE FARMERS WITH REFERENCE TO DECISION-MAKING CRITERIA CONTAINED IN THE CABINET ORDINANCES (CURRENT AND PREVIOUS) Z Zakładu Fizycznych Szkodliwości Zawodowych Instytutu Medycyny Wsi im. W. Chodźki w Lublinie Streszczenie Wstęp. Hałas występujący w środowisku rolnym stanowi istotne zagrożenie dla narządu słuchu rolników indywidualnych. Zmiana zasad postępowania diagnostyczno-orzeczniczego rodzi określone konsekwencje natury etycznej, społecznej, medycznej, ekonomicznej i politycznej. Celem pracy była analiza porównawcza występowania ryzyka zawodowego ubytku słuchu wśród rolników indywidualnych w odniesieniu do dwóch różnych kryteriów orzeczniczych. Materiał i metody. Podstawowym materiałem badawczym były uzyskane wcześniejsze wyniki badań stanu słuchu rolników w wybranej grupie liczącej 128 osób. Analizę porównawczą ubytków słuchu oraz ocenę ryzyka zawodowego uszkodzenia słuchu przeprowadzono w oparciu o dwa różne kryteria orzecznicze: Rozporządzenie Rady Ministrów z 2002 r. oraz o Rozporządzenie Rady Ministrów z 1983 r., uzupełnione instrukcją Ministra Zdrowia z 1987 r. Ubytki słuchu oceniano w aspekcie wybranych przedziałów wiekowych i stażowych, wytypowanych częstotliwości audiometrycznych oraz rodzaju stwierdzanych ubytków (całkowite lub skorygowane). Natomiast analizę ryzyka zawodowego oparto na określanych częstościach wy- stępowania ponadnormatywnych ubytków słuchu (norma: 30 dB lub 45 dB). Wyniki . Przeprowadzona analiza wykazała, że całkowite ubytki słuchu wzrastają wraz z wiekiem rolników, zaś ubytki skorygowane nie zależą od wieku. W zależności od stażu pracy obserwuje się wzrost ubytków słuchu tylko do 30 lat pracy, a po przekroczeniu tego stażu ubytki ulegają zmniejszeniu (całkowite i skorygowane). Zdecydowanie częściej występują ponadnormatywne ubytki słuchu wg starego kryterium orzeczniczego z 1983 r. (11 przypadków; 8,6%) niż w oparciu o nowe kryterium z 2002 r. (8 przypadków; 6,2%). Wn i o s k i . Z uwagi na występowanie większych skorygowanych ubytków słuchu u ludzi młodszych jest wskazane wykorzystywanie w ocenie stopnia upośledzenia słuchu skorygowanych ubytków słuchu. Z po- wodu częstszych ubytków słuchu w obszarze wysokich częstotliwości (4 i 6 kHz) oraz dla zapewnienia wymaganej zrozumiałości mowy (barwa głosu), należałoby w obliczeniach średnich wartości stosować częstotliwość 4 kHz. Analiza porównawcza ubytków słuchu skłania do stwierdzenia, że dla właściwego zabezpieczenia pracowników przed hałasem należy przywrócić uprzednio stosowane postępowanie diagnostyczno-orzecznicze z 1983 r. (wartości skorygowane; częstotliwości: 1, 2 i 4 kHz; norma: 30 dB). Med. Pr., 2005;56(6):451–460 Słowa kluczowe: ryzyko ubytku słuchu, przedział wiekowy, przedział stażowy, częstotliwości audiometryczne, ubytki całkowite i skorygowane, ubytki ponadnormatywne Abstract Background: Noise present in the agricultural environment constitutes a significant risk for the hearing organ among private farmers. e change of the principles concerning diagnostic and decision-making procedures give rise to specific consequences of an ethical, social, medical, economic or political nature. e aim of the study was to perform a comparative analysis of the occurrence of the occupational hearing loss risk among private farmers, with reference to two different decision-making criteria. Materials and Methods: e assessment of the state of hearing in farmers, previously carried out in a selected group of 128 people, was the major research material. A comparative analysis of hearing loss and the evaluation of the risk of occupational hearing impairment was conducted on the basis of two different de- cision-making criteria set forth in the Cabinet Ordinances of 2002 and 1983, supplemented with the Instruction of the Minister of Health issued in 1987. In the evaluation of hearing loss the following aspects were considered: selected age and employment duration intervals as well as selected audiometric frequencies and types of the diagnosed hearing loss (total or corrected). e analysis of occupational risk, however, was based on specified frequencies of standard-exceeding hearing loss (standard: 30 dB or 45 dB). Results: e analysis showed that the total hearing loss increased with farmers’ age, whereas corrected loss was not age-ndependent. An increase in hearing loss inde- pendent on the duration of employment was observed only up to 30 years of employment; beyond this period a decrease in hearing loss (total and corrected) was noted. Standard-exceeding hearing loss, according to the 1983 decision-making criterion occurred considerably more oen (11 cases; 8.6%), compared to that based on the 2002 criterion (8 cases; 6.2%). Conclusions: Bearing in mind that the greater corrected hearing loss occurs among younger people, it is recommended to apply corrected hearing loss in the evaluation of the degree of hearing impairment. Due to more frequent hearing loss within the range of high frequencies (4 and 6 kHz), and to provide the required distinctiveness of speech (tone), the frequency of 4 kHz should be applied in calculations of mean values. e comparative analysis of hearing loss inclined us to presume that the 1983 diagnostic procedures and decision-making criterion (corrected values; frequencies: 1, 2 and 4 kHz, standard: 30 dB) should be reinstated to ensure a proper protection of workers against noise. Med Pr 2005;56(6):451–460 Key words: hearing loss risk, age interval, duration of employment interval, audiometric frequencies, total and corrected loss, stan- dard-exceeding loss Adres autora: Jaczewskiego 2, 20-950 Lublin, e-mail: solecki@galen.imw.lublin.pl Nadesłano:16.09.2005 Zatwierdzono: 2.11.2005 © 2005, Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra med. J. Nofera w Łodzi * Praca wykonana w ramach tematu nr 2.17/99 pt.: „Ocena ryzyka zawodowego ubytku słuchu wśród rolników indywidualnych w wytypowanych gospodarstwach rodzinnych”. Kierownik tematu: doc. dr hab. L. Solecki. 452 L. Solecki Nr 6 WSTĘP Współczesne indywidualne gospodarstwa rolne, na- stawione na sprzedaż swoich produktów, wyposażone są w szereg maszyn i urządzeń, ułatwiających prowa- dzenie ukierunkowanej produkcji oraz zwiększających efektywność i wydajność pracy. Ubocznym efektem mechanizacji prac rolnych jest emisja hałasu. Podstawową jednostką napędową, stosowaną w rol- nictwie, jest ciągnik rolniczy. Z uwagi na masowość jego występowania (ponad 1,3 mln egz.) oraz najczęst- sze wykorzystywanie ciągnik rolniczy jest głównym źródłem hałasu w indywidualnych gospodarstwach ro- dzinnych. Badania wykazały (1,2), że największe zagro- żenie dla narządu słuchu stwarzają ciągniki o średniej i małej mocy (84–101 dB). Znacznie niższymi pozio- mami hałasu charakteryzują się ciągniki o dużej mocy produkcji krajowej (81–93 dB) oraz produkcji czeskiej (84–87 dB). W przypadku innych maszyn, dość po- wszechnie stosowanych w gospodarstwach rolnych, na szczególną uwagę zasługuje kombajn zbożowy (88–92 dB) gniotownik do produkcji paszy (99 dB), rozdrab- niacz „Bąk” (91 dB), szlifierka kątowa (104 dB) oraz pi- larka tarczowa (108 dB) i spalinowa (99 dB). Z uwagi na dużą zmienność czasu trwania ekspo- zycji (3) oraz różnorodność stosowanych maszyn, wła- ściwą i wiarygodną ocenę stopnia zagrożenia hałasem rolników indywidualnych można uzyskać w oparciu o dokładne zapisy chronometrażowe wykonywanych prac oraz pomiary dozymetryczne emitowanego ha- łasu w przeciągu całego roku. Dokonane taką meto- dą badania hałasu w wybranych 31 gospodarstwach rodzinnych (4), prowadzących produkcję mieszaną (roślinno-zwierzęcą; z przewagą produkcji roślin- nej), pozwoliły określić przeciętny poziom ekspozycji dziennej dla całego roku (L EX,8h ), wynoszący: 89,1 dB (dotyczy to gospodarstw o powierzchni ziemi ornej: 5–40 ha). Hałas występujący w środowisku rolnym stanowi istotne zagrożenie dla narządu słuchu u osób wykonu- jących prace z wykorzystaniem ww. maszyn i urządzeń technicznych. Duży stopień zagrożenia słuchu tym czynnikiem wykazały wykonane w Instytucie Medy- cyny Wsi w Lublinie badania audiometryczne w gru- pie 128 rolników indywidualnych (5,6) oraz potwier- dziły tezę, że podstawową przyczyną utraty słuchu wśród rolników jest oddziaływanie hałasu zawodowe- go. Konsekwencją występowania znacznych ubytków słuchu może być wzrost liczby uznawanych chorób za- wodowych narządu słuchu (obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego), pod warunkiem wprowa- dzenia badań profilaktycznych obejmujących wszyst- kich rolników. Nie bez znaczenia jest też stosowanie określonych zasad postępowania diagnostyczno-orzeczniczego. Do niedawna (do 14 sierpnia 2002 r.) wykorzystywano in- strukcję MZiOS z 1987 r. (7), określającą wytyczne meto- dologiczne oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z 1983 r. (8) w sprawie chorób zawodowych. Zgodnie z tym roz- porządzeniem za zawodowe uszkodzenie słuchu uznaje się obustronny odbiorczy ubytek słuchu o wielkości co najmniej 30 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczanym jako wartość średnia arytmetyczna z oznaczeń progu słuchu przewodnictwa powietrznego dla częstotliwości 1, 2 i 4 kHz, po odjęciu poprawek na wiek. Natomiast zgodnie z treścią nowego Rozporzą- dzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. (9), za zawodowe uszkodzenie słuchu uznaje się obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego, spowodowa- ny hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwo- ści audiometrycznych 1, 2 i 3 kHz. Zmiana zasad postępowania diagnostyczno-orzecz- niczego może rodzić określone konsekwencje natury etycznej, społecznej, medycznej, ekonomicznej i poli- tycznej. Aby ocenić, jaki wpływ na efekty postępowa- nia orzeczniczego może mieć wprowadzone nowe roz- porządzenie, należało dokonać analizy porównawczej występowania ryzyka zawodowego ubytku słuchu. Do tej oceny wykorzystano wcześniej uzyskane wy- niki badań audiometrycznych (audiometria tonalna progowa) w grupie 128 rolników indywidualnych (6). U wszystkich badanych osób występował obustronny odbiorczy ubytek słuchu o najbardziej prawdopodob- nym charakterze ślimakowym (stosowano test nad- progowy – SISI). Analiza porównawcza występowania ryzyka za- wodowego ubytku słuchu wśród rolników indywidu- alnych w odniesieniu do dwóch różnych kryteriów orzeczniczych jest celem niniejszej pracy. MATERIAŁ I METODY Podstawowym materiałem badawczym były uzyska- ne wcześniejsze wyniki badań stanu słuchu rolników indywidualnych w wybranej grupie liczącej 128 osób (5,6). Wytypowani rolnicy posiadali gospodarstwa rolne o powierzchni użytkowej od 10 do 100 ha (śred- nio: 19,8 ha), które wyposażone były w podstawowe Nr 6 Ryzyko zawodowe ubytku słuchu wśród rolników 453 maszyny do produkcji rolnej. Rolnicy ci obciążeni byli działaniem hałasu, występującym tylko w ich wła- snym gospodarstwie. Wybrani do badań rolnicy nie posiadali zmian w stanie słuchu, które mogłyby być spowodowane pozazawodowym czynnikiem (takim, jak choroby uszu, choroby zakaźne, stosowanie leków ototoksycznych, uprawianie hałaśliwych sportów, czę- ste słuchanie głośnej muzyki itp.). Dla realizacji zamierzonego celu badawczego prze- prowadzono analizę porównawczą ubytków słuchu oraz ocenę ryzyka zawodowego uszkodzenia słuchu w grupie rolników indywidualnych, w oparciu o dwa różne kryte- ria orzecznicze: Rozporządzenie Rady Ministrów z 2002 r. (9) oraz o Rozporządzenie Rady Ministrów z 1983 r. (8), uzupełnione instrukcją MZiOS z 1987 r. (7). Wyniki badań audiometrycznych poddano ana- lizie w aspekcie wybranych przedziałów wiekowych i stażowych, wytypowanych częstotliwości audiome- trycznych (1, 2 i 3 kHz lub 1, 2 i 4 kHz) oraz rodzaju stwierdzanych ubytków słuchu (całkowitych lub sko- rygowanych). Analizę ryzyka zawodowego ubytku słuchu wśród rolników indywidualnych oparto na określonej czę- stości występowania ponadnormatywnych ubytków słuchu (wartości graniczne: 30 dB wg Rozporządze- nia Rady Ministrów z 1983 r., lub 45 dB wg Rozpo- rządzenia Rady Ministrów z 2002 r.) w zależności od przedziału wiekowego i stażowego oraz w całej grupie badawczej. Uzyskane rezultaty badań przedstawiono w sposób liczbowy w tabelach oraz graficznie na rycinach. WYNIKI Analiza porównawcza stwierdzonych ubytków słuchu wśród rolników indywidualnych w oparciu o dwa różne kryteria orzecznicze (z 2002 r. i 1987 r.) Otrzymane wyniki badań audiometrycznych słuchu w grupie 128 rolników indywidualnych (6) poddano analizie w aspekcie wybranych przedziałów wiekowych i stażowych, wytypowanych częstotliwości audiome- trycznych oraz rodzaju stwierdzanych ubytków (całko- witych lub skorygowanych) w odniesieniu do aktual- nych kryteriów orzeczniczych z 2002 r. (9) i 1987 r. (7). Uzyskane wartości całkowitych ubytków słuchu (związanych z wiekiem i działaniem hałasu) w po- Ryc. 1. Wartości całkowitych ubytków słuchu rolników (w dB) w zależności od przedziału wiekowego i częstotliwości audiometrycznych oraz wartości uśrednione (wg Rozporządzenia Rady Ministrów z 2002 r.). Fig. 1. Values of total hearing loss (dB) by age interval, audiometric frequenciec and mean values (according to the 2002 Cabinet Ordinance). Tabela 1. Wartości całkowitych ubytków słuchu rolników (w dB) w zależności od ucha, przedziału wiekowego i wybranych trzech częstotliwości audiometrycznych (1, 2, 3 kHz) oraz wartości uśrednione ubytków słuchu dla tych trzech częstotliwości (9) Table 1. Values of total hearing loss (dB) among farmers by the ear, age interval and three selected audiometric frequenciec (1, 2, 3 kHz), and mean values of hearing loss for these frequencies (9) Przedziały wiekowe lata Age intervals years Częstotliwości audiometryczne Audiometric frequencies kHz Wartości ubytków słuchu Hearing loss values dB Uśrednione wartości ubytków słuchu dla trzech częstotliwości Mean hearing loss values for three frequencies dB ucho lewe Le ear ucho prawe Right ear wartość średnia Mean value 26–35 (n = 11) 1 2 3 11,4 14,1 19,5 14,1 16,3 17,7 12,8 15,2 18,6 15,5 36–45 (n = 39) 1 2 3 12,3 16,5 24,2 12,8 15,3 22,1 12,6 15,9 23,2 17,2 46–55 (n = 59) 1 2 3 17,0 22,9 34,2 16,7 21.5 32,1 16,9 22,2 33,2 24,1 56–65 (n = 19) 1 2 3 19,5 25,3 39,5 20,0 24,5 40,8 19,8 24,9 40,2 28,3 454 L. Solecki Nr 6 dziale na 4 przedziały wiekowe (26–35; 36–45; 46–55; 56–65) i wytypowane trzy częstotliwości audiome- tryczne (1, 2 i 3 kHz) przedstawiono w tabeli 1 i na ry- cinie 1 (wg Rozporządzenia Rady Ministrów z 2002 r.). Jak z nich wynika, najmniejsze ubytki słuchu dotyczą częstotliwości 1 kHz (12,6–19,8 dB), zaś najwyższe przypadają na częstotliwość 3 kHz (18,6–40,2 dB). Analizując z kolei otrzymane wartości ubytków słu- chu w poszczególnych przedziałach wiekowych należy stwierdzić, że najmniejsze ubytki występują w dwóch pierwszych przedziałach: 26–35 i 36–45 lat (12,6– –23,2 dB), zaś najwyższe dotyczą trzeciego i czwartego przedziału: 46–55 i 56–65 lat (16,9–40,2 dB). Podob- nym rozkładem danych charakteryzują się obliczone uśrednione wartości ubytków słuchu dla trzech wy- typowanych częstotliwości audiometrycznych (1, 2 i 3 kHz), to jest od 15,5 dB dla przedziału wiekowego: 26–35 lat do 28,3 dB dla przedziału 56–65 lat. Natomiast obliczone wartości skorygowanych ubytków słuchu (tab. 2 i ryc. 2) z poprawką na wiek i wytypowanymi częstotliwościami: 1, 2 i 4 kHz (zgod- nie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia z 1987 r.), nie wykazują wyraźnych zależności od wieku (pomimo istotnie większych ubytków przypadających na często- tliwość 4 kHz), co można tłumaczyć tym, że wartości te uzyskano poprzez odjęcie od całkowitych ubytków słuchu poprawek na wiek (poprawki te zwiększają się z wiekiem). Wyliczone uśrednione wartości skorygo- wanych ubytków słuchu dla trzech ustalonych często- tliwości (1, 2 i 4 kHz) osiągają podobne wyniki w dwóch pierwszych przedziałach wiekowych (13,6 i 14,1 dB) oraz nieco wyższe w trzecim przedziale (15,2 dB). Na- tomiast w czwartym przedziale wiekowym średnie ubytki słuchu są znów mniejsze (13,9 dB). Z kolei uzyskane wartości całkowitych ubytków słuchu w podziale na trzy przedziały stażowe (11–20; 21–30; 31–40 lat) i wytypowane trzy częstotliwości au- diometryczne (1, 2 i 3 kHz), zamieszczono w tabeli 3 i na rycinie 3. Jak z nich wynika wzrost ubytków słuchu Ryc. 2. Wartości skorygowanych ubytków słuchu rolników (w dB) w zależności od przedziału wiekowego i częstotliwości audiometrycznych oraz wartości uśrednione (wg Wytycznych Ministerstwa Zdrowia z 1987 r.). Fig. 2. Values of corrected hearing loss (dB) by age interval, audiometric frequencies and mean values (according to the 1987 Instruction of the Minister of Health). Tabela 2. Wartości skorygowanych ubytków słuchu rolników (w dB) w zależności od ucha, przedziału wiekowego i wybranych trzech częstotliwości audiometrycznych (1, 2, 4 kHz) oraz wartości uśrednione ubytków słuchu dla tych trzech częstotliwości (7) Table 2. Values of corrected hearing loss (dB) among farmers by the ear, age interval and three selected audiometric frequencies (1, 2, 4 kHz) and mean values of hearing loss for these frequencies (7) Przedziały wiekowe lata Age intervals years Częstotliwości audiometryczne Audiometric frequencies kHz Wartości ubytków słuchu Hearing loss values dB Uśrednione wartości ubytków słuchu dla trzech częstotliwości Mean hearing loss values for three frequencies dB ucho lewe Le ear ucho prawe Right ear wartość średnia Mean value 26–35 (n = 11) 1 9,5 12,2 10,9 14,1 2 12,1 15,3 13,7 4 18,5 16,7 17,6 36–45 (n = 39) 1 9,5 10,1 9,8 13,6 2 12,7 11,6 12,2 4 19,1 18,3 18,7 46–55 (n = 59) 1 11,5 11,2 11,4 15,2 2 14,1 12,9 13,5 4 21,4 20,1 20,8 56–65 (n = 19) 1 11,2 11,3 11,3 13,9 2 11,1 9,4 10,3 4 21,1 19,2 20,2 Nr 6 Ryzyko zawodowe ubytku słuchu wśród rolników 455 Tabela 3. Wartości całkowitych ubytków słuchu rolników (w dB) w zależności od ucha, przedziału stażowego i wybranych trzech częstotliwości audiometrycznych (1, 2, 3 kHz) oraz wartości uśrednione ubytków słuchu dla tych trzech częstotliwości (9) Table 3. Values of total hearing loss (dB) among farmers by the ear, employment duration intervals and three selected audiometric frequencies (1, 2, 3 kHz), and mean values of hearing loss for these frequencies (9) Przedziały stażowe lata Employment duration intervals years Częstotliwości audiometryczne Audiometric frequencies kHz Wartości ubytków słuchu Hearing loss values dB Uśrednione wartości ubytków słuchu dla trzech częstotliwości Mean hearing loss values for three frequencies dB ucho lewe Le ear ucho prawe Right ear wartość średnia Mean value 11–20 (n = 34) 1 12,6 12,6 12,6 16,8 2 15,2 15,9 15,6 3 23,4 20,7 22,1 21–30 (n = 85) 1 16,9 17,1 17,0 24,0 2 23,4 21,2 22,3 3 33,2 31,9 32,6 31–40 (n = 9) 1 12,2 15,6 13,9 21,7 2 15,6 18,9 17,3 3 33,9 33,9 33,9 Ryc. 3. Wartości całkowitych ubytków słuchu rolników (w dB) w zależności od przedziału stażowego i częstotliwości audiometrycznych oraz wartości uśrednione (wg Rozporządzenia Rady Ministrów z 2002 r.). Fig. 3. Values of total hearing loss (dB) by employment duration intervals, audiometric frequencies and mean values (according to the 2002 Cabinet Ordinance). Ryc. 4. Wartości skorygowanych ubytków słuchu rolników (w dB) w zależności od przedziału stażowego i częstotliwości audiometrycznych oraz wartości uśrednione (wg Wytycznych Ministerstwa Zdrowia z 1987 r.). Fig.4. Values of corrected hearing loss (dB) according to employment duration intervals and audiometric frequencies and mean values (according to the 1987 Instruction of the Minister of Health). Tabela 4. Wartości skorygowanych ubytków słuchu rolników (w dB) w zależności od ucha, przedziału stażowego i wybranych trzech częstotliwości audiometrycznych (1, 2, 4 kHz) oraz wartości uśrednione ubytków słuchu dla tych trzech częstotliwości (7) Table 4. Values of corrected hearing loss (dB) among farmers by the ear, employment duration intervals and three selected audiometric frequencies (1, 2, 4 kHz), and mean values of hearing loss for these frequencies (7) Przedziały stażowe lata Employment duration intervals years Częstotliwości audiometryczne Audiometric frequencies kHz Wartości ubytków słuchu Hearing loss values dB Uśrednione wartości ubytków słuchu dla trzech częstotliwości Mean hearing loss values for three frequencies dB ucho lewe Le ear ucho prawe Right ear wartość średnia Mean value 11–20 (n = 34) 1 9,5 9,4 9,5 15,8 2 10,8 11,8 11,3 4 17,2 15,1 16,2 21–30 (n = 85) 1 11,7 11,8 11,8 12,3 2 14,9 12,8 13,9 4 22,3 20,9 21,6 31–40 (n = 9) 1 5,2 8,6 6,9 9,9 2 4,3 7,9 6,1 4 15,3 17,9 16,6 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Podobne
|