AO modul4 IV-VIAO modul4 IV-VI, Moduł 4-kl IV
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Warsztat pracy skutecznego nauczyciela — Wsparcie ucznióW ze specyficznymi trudnościami W uczeniu się z klas iV–Vi Moduł 4 Wprowadzenie do terapii pedagogicznej autor: renata czabaj 1. Pojęcie, cel i zadania terapii pedagogicznej pomoc psychologiczno-pedagogiczna stała się w ostatnim czasie zagadnieniem, które ministerstwo edukacji narodowej uczyniło nośnym hasłem dla swych działań. ich adresatem są wszystkie pla- cówki w polskiej edukacji, zaczynając od przedszkola, a kończąc na szkołach ponadgimnazjalnych. rozumiana jest jako zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży przez dosto- sowanie wymagań edukacyjnych, wspomaganie rozwoju i procesu uczenia się oraz wyrównanie szans edukacyjnych. ter min terapia został zaczerpnięty z medycyny. oznacza działania mające na celu przywrócenie zdrowia (z języka greckiego therapeia – leczenie). określenie to wykorzystała pedagogika specjalna w dziale zajmującym się parcjalnymi zaburzeniami rozwoju (czajkowska, Herda 1996). Specjalistycz- ną pomoc udzielaną uczniom ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania określa się mianem „terapia pedagogiczna”. Terapia pedagogiczna jest działaniem mającym na celu usunięcie przyczyn i objawów trudności w uczeniu się, a w konsekwencji oddziaływań terapeutycznych – eliminowanie niepowodzeń szkolnych. Jej efektem powinna być zmiana postawy ucznia wobec trudności w uczeniu się, wzrost motywacji do nauki, opanowanie umiejętności poprawnego pisania i czytania, a także wyeliminowanie błędów. działania zmierzające do poprawy funkcjonowania ucznia w nauce czytania i pisania określało się różnymi terminami. Wcześniej używano określenia reedukacja . uważano, że jest to termin o szero- kim zakresie znaczeniowym. W zależności od przyczyn trudności w czytaniu i pisaniu postępowanie reedukacyjne mogło obejmować korekcję, wyrównanie oraz terapię (zakrzewska 1996). uczeń z dys- leksją mający za sobą jakiś okres nauki, który nie dał efektów, a przeciwnie – wytworzył i utrwalił niewłaściwe nawyki czytania, wymaga przeuczenia, czyli reedukacji. reedukować to inaczej przywra- cać utracone umiejętności. W przypadku uczniów z dysleksją trudno mówić o przywracaniu umiejęt- ności czytania czy pisania, gdyż wcześniej ich nie posiadali. stosowanie tego terminu w odniesieniu do uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się jest więc niewłaściwe. nie chodzi bowiem o przywrócenie uczniowi umiejętności czy sprawności utraconych. chodzi o korektę i kompensację. dwuczłonowe określenie zajęcia korekcyjno-kompensacyjne zawiera korektę, czyli przywracanie dziecka do normy przez usuwanie nieprawidłowości niesprawnego funkcjonowania oraz kompensa- cję, czyli tworzenie nowych zdolności przystosowawczych dziecka. terapia pedagogiczna nie została jednoznacznie zdefiniowana, jednak u podstaw różnych definicji leży udzielanie pomocy psychopedagogicznej uczniom. Jedną z wielu propozycji podają W. Brejnak i k.J. zabłocki (1999), opierając się na poglądach autorytetów, takich jak m. Bogdanowicz, i. czajow- ska, k. Herda, J. Jastrząb, B. kaja i m. szurmiak: Jest to system zintegrowanych działań stymulująco- usprawniających i korekcyjno-kompensacyjnych realizowanych przez nauczyciela terapeutę przy współpracy z nauczycielami i rodzicami dziecka. 2 Moduł 4. Wprowadzenie do terapii pedagogicznej istotą oddziaływania terapeutycznego jest organizowanie aktywności ucznia w taki sposób, aby przez zaspokojenie jego specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych wywołać zmianę motywacji do nauki, a następnie usprawnić i korygować zaburzone procesy poznawcze oraz niewykształcone lub zniekształcone umiejętności szkolne typu czytanie i pisanie. działania terapeutyczne mają doprowa- dzić do wytworzenia w uczniu świadomości jego mocnych stron, eliminowanie słabych, hamujących czy utrudniających procesy uczenia się. zadaniem terapii jest kompensowanie braków w zakresie poszczególnych funkcji w oparciu o mocne strony ucznia i umożliwienie mu wszechstronnego rozwoju (Brejnak, zabłocki 1999). zajęcia terapii pedagogicznej powinny mieć wpływ na stymulację ogólnego rozwoju dziecka, uspraw- niać jego funkcje percepcyjno-motoryczne oraz koncentrację uwagi. zadaniem terapii pedagogicznej jest nauczenie poprawnego czytania i pisania, a równocześnie zapobieganie powstawaniu zaburzeń emocjonalnych, ewentualne ich niwelowanie oraz wypracowanie właściwej motywacji do nauki. terapia pedagogiczna określa zasady postępowania, którymi powinien kierować się terapeuta. Jego twórcza postawa i perfekcyjna znajomość warsztatu pracy, decydują o efektywności terapii. serdecz- na, przyjazna atmosfera, jaka powinna panować na zajęciach, wyzwala w uczniach zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i przyczynia się do aktywnej pracy. dobrym początkiem w tworzeniu optymalnych warunków pracy z uczniem jest respektowanie wypracowanych na gruncie dydaktyki zasad będących wyznacznikiem prawidłowo prowadzonych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. marta Bogdanowicz (1991) podkreśla konieczność stosowania w terapii pedagogicznej tych samych zasad pedagogicz- nych, jakie stosuje się w normalnym procesie dydaktyczno-wychowawczym. Za szczególnie istotne w pracy z dzieckiem dyslektycznym autorka uznaje: • indywidualne dostosowanie metod i środków do rodzaju zaburzeń, poziomu zaburzonych funk- cji oraz do ogólnego rozwoju umysłowego. oznacza to między innymi, że poziom trudności za- dania i tempo pracy muszą być dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka, że program terapii powinien być opracowany dla każdego dziecka z uwzględnieniem wskazań płynących z badań diagnostycznych itd. • Łączenie usprawnienia zaburzonej funkcji ze st ymulacją funkcji niezaburzonej w celu w y t worze- nia struktur kompensacyjnych. • systematyczne stopniowanie trudności ćwiczeń. • dobieranie ćwiczeń w taki sposób, by każde następne zadanie było ciekawsze, wewnętrznie bardziej satysfakcjonujące od poprzednich. z tym postulatem wiąże się uatrakcyjnienie zajęć, które niejednokrotnie powinny mieć charakter zbliżony do zabawy, szczególnie w pracy z dzieć- mi w wieku przedszkolnym. przede wszystkim jednak obowiązuje zasada nagradzania nie tylko wszystkich pozytywnych form zachowania i sukcesów, ale każdego wysiłku, nawet gdy począt- kowo nie przynosi oczekiwanych efektów. • zapobieganie popełnianiu błędów przez dzieci przez umiejętne wcześniejsze przygotowywanie i właściwą pomoc. postulat ten można by poszerzyć o wskazanie, aby wdrażać dzieci do samo- kontroli i samodzielności. 3 Moduł 4. Wprowadzenie do terapii pedagogicznej • doprowadzenie pracy do końca (nie za wszelką cenę, a przez zastosowanie ćwiczeń uzupełnia- jących, zwiększających motywację). • zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa. relacja tej zasady jest uwarunkowana postawą terapeuty wobec dziecka i własnych czynności zawodowych. Wytworzenie warunków sprzyja- jących uczeniu się wymaga atmosfery akceptacji, pogody, pobudzenia zainteresowania, pod- kreślenia wszystkich przejawów postępu i sukcesu, eliminowania frustracji. postawa terapeuty musi być nacechowana optymizmem pedagogicznym. • rozsądne dawkowanie bodźców. do wymienionych można by jeszcze dodać: pracę metodą „małych kroków”, przestrzeganie jedno- litego systemu postępowania wobec dziecka w domu, przedszkolu i szkole, a więc współdziałanie terapeuty, rodziców i nauczycieli. Wśród najważniejszych zasad, jakimi powinien kierować się terapeuta w swojej pracy, znajdują się: zasada indywidualizacji, powolnego stopniowania trudności, częstotliwości i systematyczności, przystępności ćwiczeń oraz zasada utrzymania zainteresowania. SPRAWDŹ SIĘ 1. Wyjaśnij, na czym polega korekta, a na czym kompensacja. 2. określ cel terapii pedagogicznej i jej zadania. 3. spośród zasad prawidłowo prowadzonych zajęć korekcyjno-kompensacyj- nych wybierz te, które dotyczą prawidłowo prowadzonej lekcji. 2. Program pracy terapeutycznej W myśl nowego rozporządzenia o pomocy psychologiczno-pedagogicznej zadaniem nauczyciela jest wyłonienie uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce (z dysleksją) i udzielenie im pomocy . Jeśli w pierwszym etapie edukacyjnym uczeń był objęty jakąkolwiek formą pomocy, to informacje o przyczynach i podjętych środkach zaradczych, a przede wszystkim o efektach udzielonej pomocy i zaleceniach do dalszej pracy, zawarte będą w karcie indywidualnych potrzeb ucznia. W przypadku uczniów, którym nie udzielano pomocy w klasach i–iii, a w kolejnym etapie edukacyjnym nauczycie- le zaobserwują u nich trudności w nauce, można skorzystać z kwestionariusza objawów dysleksji u uczniów klas iV-Vi r. czabaj. Brak oczekiwanych postępów u ucznia, mimo udzielanej w pierwszym etapie edukacyjnym pomocy, oraz niski wynik badania kwestionariuszem (więcej niż 50% odpowiedzi twierdzących) są podstawą do skierowania ucznia na badanie w celu pełnej, wielospecjalistycznej diagnozy w rejonowej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Wykorzystanie opinii postdiagnostycznej do budowy programu terapeutycznego zwieńczeniem materiału zebranego w pomiarze pedagogicznym (ocena umiejętności czytania i pi- sania) prowadzonym przez nauczyciela powinny być wskazania, które posłużą do opracowaniu pro- 4 Moduł 4. Wprowadzenie do terapii pedagogicznej gramu pomocy. Wnioski wynikające z diagnozy pedagogicznej i psychologicznej przeprowadzonej w poradni psychologiczno-pedagogicznej pomogą określić rodzaj i formę zajęć, jakimi uczeń powinien być objęty w szkole i w domu. symptomy wskazujące na dyslektyczne podłoże trudności w nauce czytania i pisania są podstawą do udziału ucznia w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych. analiza dokumentacji uczniów zakwalifikowanych do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych jest podstawą do określenia form i metod pomocy. Jasno sprecyzowane zalecenia powinny określić formę pracy (indy- widualna czy grupowa). terapię indywidualną zaleca się uczniom o głębokich, sprzężonych deficy- tach rozwojowych. Wskazania do pracy korekcyjno-kompensacyjnej powinny zawierać problemy, na których ma się skoncentrować terapeuta pedagogiczny. nie wszyscy uczniowie muszą uczestniczyć w specjalistycznych zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych. są one zarezerwowane dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. uczniowie, u których funkcje percepcyjno-motoryczne wykształcone są harmonijnie, powinni uczestniczyć w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych. Czytając opinię ucznia należy zwrócić uwagę na to: – które funkcje percepcyjno-motoryczne wymagają stymulacji (percepcja wzrokowa, funkcje słucho- wo-językowe, sprawność grafomotoryczna), – jakie uczeń popełnia błędy w pisaniu, czyli który blok ortograficzny będzie wymagał intensywnych ćwiczeń utrwalających, – w jakim tempie pisze i jaki jest poziom graficzny jego pisma, – jak czyta, czy popełnia błędy w czytaniu i czy rozumie czytany tekst. z opinii nauczyciel wybiera mocne i słabe strony uczestników grupy terapeutycznej. na kanwie tych informacji opracowuje program zajęć, pamiętając o zasadzie usprawniania zaburzonych funkcji per- cepcyjno-motorycznych (korekta) poprzez ćwiczenia bazujące na funkcjach prawidłowo wykształco- nych (kompensacja). W planowaniu pracy z uczniem na dodatkowych zajęciach specjalistycznych należy uwzględnić ewa- luację pracy , czyli ocenę umiejętności szkolnych ucznia na początku i na końcu roku szkolnego. nie- bawem ukaże się poradnik dla nauczyciela (roboczy tytuł „obserwacje i pomiary pedagogiczne”) au- torstwa r. czabaj, którego zadaniem jest dostarczenie nauczycielom gotowych materiałów do oceny podstawowych umiejętności szkolnych ucznia. program pracy korekcyjno-kompensacyjnej powinien zawierać ćwiczenia stymulujące funkcje słu- chowo-językowe, funkcje wzrokowo-przestrzenne i funkcje ruchowe. należy uwzględnić również ćwiczenia, które angażują myślenie, wzbogacają słownik czynny ucznia, ćwiczą pamięć i koncentra- cję uwagi. konieczne jest zaplanowanie pracy terapeutycznej tak, aby ćwiczenia funkcji percepcyj- no-motorycznych bazowały na materiale ortograficznym. Kształcenie świadomości i wrażliwości ortograficznej ucznia na tym etapie edukacji jest zadaniem nadrzędnym. 5 Moduł 4. Wprowadzenie do terapii pedagogicznej [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Podobne
|