ASEPTYKA I ANTYSEPTYKAASEPTYKA I ANTYSEPTYKA, II semestr, TZM
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dominiak Marzena Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej AM we Wrocławiu ASEPTYKA I ANTYSEPTYKA ASEPTYKA – jest to postępowanie mające na celu zapobieganie zakażeniu, tj. niedopuszczenie do zainfekowania rany, czyli otrzymanie tzw. bakteriologicznej jałowości. Wszystko co będzie stykać się z raną musi być jałowe, tzn. pozbawione bakterii, wirusów i grzybów. Twórcą aseptyki jest Sommelweis (“trupie cząstki” ). STERYLIZACJA to zabiegi umożliwiające uzyskanie bakteriologicznej jałowości. Pozwalają one uwolnić przedmioty od drobnoustrojów chorobotwórczych i/lub ich przetrwalników, powodują nieodwracalną inaktywację wirusów. W dalszym znaczeniu, zgodnie z obowiązującymi w tej mierze przepisami i normami, sterylizacja nie ogranicza się tylko do samego zniszczenia drobnoustrojów, ale uwzględnia poprzedzające i następowe postępowanie, tj.: 1. sposób przygotowania materiałów (odpowiednia dezynfekcja i opakowanie) 2. prawidłowo prowadzony proces sterylizacji (właściwe ułożenie w komorze sterylizatora, kontrola procesu sterylizacji) 3. przechowywanie (warunki, które wykluczają możliwość wtórnego zanieczyszczenia). Ad.1 Dezynfekcja – jak dalej Opakowanie materiałów – Musi to być opakowanie jednorazowego użytku wykonane z tworzyw sztucznych albo papieru. 1. opakowania z tworzyw sztucznych mogą występować albo wyłącznie w postaci torebek, rękawów z folii poliamidowej (suche powietrze) albo w postaci łączonej z papierem (para wodna i tlenek etylenu ).Folia zbudowana jest z dwóch warstw – zewnętrzna odporna na działanie wysokiej temperatury, wewnętrzna posiadająca niski punkt topnienia, dzięki czemu łączy się ze stroną przeciwną. 2. opakowanie z papieru – torebki, woreczki, arkusze, kartony Papier musi spełniać warunek tzw. specjalnej porowatości - w trakcie sterylizacji musi wpuścić czynnik sterylizacyjny, a po zakończeniu ekspozycji pory te muszą być zamknięte, aby uniemożliwiały wnikanie powietrza i drobnoustrojów. W celu dobrego zabezpieczenia sterylny przedmiot opakowany w papier powinien być podwójnie zapakowany (np. rękawiczki ), a do transportu potrójnie. Ad.2 Kontrola procesu sterylizacji : 1 1.kontrola chemiczna do tego celu służą różne wskaźniki : a) wskaźniki manipulacyjne (barwne przylepce)- służą do odróżnienia materiałów sterylizowanych od niesterylizowanych – kontrola ekspozycyjna; wskaźniki te nie informują o jałowości materiału opracowywanego, mówią tylko, że przebiegł proces sterylizacji okleja się nimi od zewnątrz sterylizowany przedmiot b) wskaźniki chemiczne – to również wskaźniki barwne; zmiana ich barwy w określony sposób zależy od współdziałania wielu parametrów procesu sterylizacji –temperatury, nasycenia pary wodnej, czasu działania; przydatne są do kontroli wsadu Mogą to być : 1. wskaźniki paskowe 2. wskaźniki w postaci arkuszy, 3. wskaźniki, które umieszcza się między dwiema warstwami folii tworzącymi foliową część opakowania 4. wskaźniki nadrukowane na papierze Świadczą one, że materiał poddany sterylizacji jest jałowy. Zalety wskaźników paskowych: -wiarygodność kontroli, -łatwa interpretacja wyników, -natychmiastowa kontrola przebiegu sterylizacji. 2.kontrola biologiczna -wskaźniki biologiczne – zawierają przetrwalniki określonych szczepów bakteryjnych; ich oporność na działanie czynników sterylizacyjnych musi odpowiadać określonym wymaganiom zawartym w przepisach normatywnych; kontrola ta służy do wykazania skuteczności sterylizacji w warunkach eksploatacyjnych. Kontrola odbywa się przy pełnym załadowaniu aparatu, przy czym wskaźniki należy zdeponować w miejscach jak najtrudniej dostępnych dla środka działającego. Biowskaźniki używane to: -Bacillus Stearothermophilus – para wodna, formaldehyd -Bacillus Subtillis – gorące powietrze, tlenek etylenu. 3.kontrola fizyczna jest to badanie sprawności eksploatacyjnej z odnotowaniem temperatury, ciśnienia i czasu pracy sterylizatora. Ad.3 Przechowywanie 2 specjalnych pomieszczeniach z suchą atmosferą o stałej temperaturze, osobne szafki, materiał nie powinien być ściśle upakowany, nie związany gumkami. Przedmioty, narzędzia, materiał wysterylizowany niegdyś przechowywano w puszkach Schinelbuscha. Obecnie uważa się ten sposób za nie spełniający obecnych wymogów właściwego przechowywania materiałów. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZEBIEG STERYLIZACJI 1. typ mikroorganizmu - największą oporność na zabiegi sterylizacyjne wykazują przetrwalniki bakteryjne , - szczególnie termostabilny jest także wirus HBV (do 121 st C ) 2. obecność substancji organicznych np. krwi, tworzących ochronną otoczkę koloidalną drobnoustroju lub adsorpcja cząstek nieorganicznych, cząstek brudu zwiększa odporność drobnoustrojów na wpływy otoczenia 3. liczba drobnoustrojów 4. czas konieczny do zniszczenia drobnoustrojów jest wprost proporcjonalny do ich wyjściowej liczby. Dlatego też im skuteczniejsze zmniejszenie liczby drobnoustrojów przed sterylizacją przez oczyszczenie mechaniczne i dezynfekcję tym skuteczniejszy proces sterylizacji. METODY STERYLIZACJI Wyróżniamy trzy grupy metod pod względem skuteczności sterylizacji: 1. metody fizyczno-termiczne -sterylizacja para wodną, -sterylizacja suchym gorącym powietrzem. 2. metody fizyczne, nietermiczne -sterylizacja za pomocą promieni jonizujących -sterylizacja filtracyjna- w st. ograniczonym. 3. metody chemiczno-fizyczne -sterylizacja gazowa tlenkiem etylenu, -sterylizacja formaldehydowa. Ad.1 Sterylizacja parą wodną nasyconą pod zwiększonym ciśnieniem. Urządzeniem służącym do tego celu jest AUTOKLAW, czyli sterylizator parowy pod zwiększonym ciśnieniem. Autoklaw jest to kocioł o podwójnych ścianach. Woda znajduje się między ścianami > przechodzi w parę wodną pod wpływem temperatury> pod ciśnieniem dostaje się do głównej części kotła wypierając powietrze. Następnie przechodzi przez materiał sterylizowany i uchodzi przez zawór odpływowy. Po zakończeniu procesu powietrze ponownie zostaje wpuszczone. Materiał sterylizowany musi być suchy. 3 Powietrze znajdujące się w przedmiotach sterylizowanych , tzw. wysepki powietrza stanowi znaczną przeszkodę i utrudnienie sterylizacji . Usunięcie powietrza z komory sterylizacyjnej i przedmiotów tam prowadzonych decyduje o skuteczności zabiegu . Szczególnie ważne jest to przy sterylizacji materiałów porowatych i tekstylnych . Z tego p-ktu widzenia metody sterylizacji parą wodną, zależności od sposobu wypierania powietrza, dzieli się na sterylizację metodą przepływową (grawitacyjną) i próżniową (podciśnieniową ) . 1.W metodzie przepływowej powietrze znajdujące się w sterylizowanych przedmiotach wypierane jest przez napływającą parę wodną . Powietrze opuszcza komorę przez wentyl wylotowy, zamykający się samoczynnie po osiągnięciu temperatury roboczej. Na tej zasadzie działają małe sterylizatory, tzw. autoklawy grawitacyjne . 2.W metodzie podciśnieniowej próżnia może być wytworzona w dwojaki sposób: -próżnia wstępna- jednokrotne wytworzenie podciśnienia w celu usunięcia powietrza z komory -próżnia frakcyjna – wielokrotne wytwarzanie podciśnienia na zmianę z wypompowaniem pary. Obecnie ten typ autoklawów jest szczególnie polecany, także do gabinetów stomatologicznych. Dyskusja pojawia się czy powinien to być autoklaw z próżnią frakcyjną czy nie. Na tej podstawie dzielimy autoklawy na trzy klasy (projekt normy EN 13060/ 1- 4/ dla małych sterylizatorów opracowany przez Komisję Europejską): klasa N, klasa S, klasa B (załącznik) DZIAŁANIE STERYLIZACJI polega na wyzwoleniu energii poprzez kondensację pary wodnej na przedmiotach wyjaławianych, która powoduje koagulację białka i zniszczenie bakterii lub inaktywację wirusów. Warunkiem skutecznej sterylizacji jest więc bezpośredni kontakt drobnoustrojów z parą wodną. Bardzo ważny jest fakt, że szybciej ścina się białko o większej zawartości wody . Dlatego też para wodna kondensująca na bakteriach , wirusach lub otoczkach przetrwalników podnosi w nich zawartość wody i o wiele łatwiej dochodzi do koagulacji białka ; w niższej temperaturze , a niżeli dzieje się to w suchych sterylizatorach . W suchej atmosferze białka bakteryjne są bardzo odporne na wysoką temperaturę i giną wtedy , gdy ulegną utlenieniu, a to następuje w temperaturze o wiele wyższej niż potrzebna do koagulacji białka. Całkowity czas sterylizacji dzielimy na cztery okresy : 4 1. okres wzrostu temperatury – jest to czas od momentu uruchomienia sprzętu do osiągnięcia temperatury roboczej na termometrze; w tym czasie następuje odpowietrzenie komory sterylizacyjnej i sterylizowanych materiałów oraz nagrzanie do temperatury roboczej: 2. okres wyrównania temperatury – czas od momentu osiągnięcia temperatury roboczej we wnętrzu sterylizatora do osiągnięcia temperatury sterylizacyjnej we wszystkich p-ktach materiałów sterylizowanych ; okres ten w zależności od rodzaju materiału i sposobu jego opakowania podlega różnym wahaniom; 3. okres sterylizacji – jest to czas konieczny do zniszczenia drobnoustrojów , wliczając dodatkowy czas na zachowanie pewności zabiegu 2+3 –czas sterylizacji właściwej – tzw. czas ekspozycji 4. okres opadania temperatury – trwa od zakończenia sterylizacji właściwej do momentu wychłodzenia materiałów sterylizowanych przy jednoczesnym spadku nadciśnienia i wyrównania z ciśnieniem atmosferycznym ; należy jeszcze doliczyć okres wysychania materiałów w próżni . STERYLIZACJA SUCHYM GORĄCYM POWIETRZEM Czynnikiem wyławiającym jest suche gorące powietrze Urządzenie : sterylizator suchy Mechanizm – wysuszenia – j.w. Okresy sterylizacji – jak w sterylizatorze parowym przy wyższych temperaturach i wydłużonym czasie sterylizacji . Ważną rolę w krążeniu ciepła w komorze odgrywa sposób jej załadowania – powinien on zapewniać możliwie swobodny przepływ powietrza; tj. ok. 1/3 przestrzeni powinna być wolna. Wskaźniki i testy – rurki Browna – rurki wypełnione płynem wskaźnikowym Ad. 2.) METODY FIZYCZNE – NIETERMICZNE 1. promieniowanie jonizujące – bardzo skuteczne (promieniowanie przenikliwe), stosowane na skalę przemysłową Wykorzystuje się promieniowanie gamma i tzw. szybkie elektrony uzyskiwane w akceleratorach Stosuje się do: sterylizacji materiałów opatrunkowych, strzykawek i igieł jednorazowego użytku, zestawów kroplówkowych, elementów z gumy i tworzyw sztucznych, odzieży ochronnej. 2. sterylizacja filtracyjna – filtry są przeznaczone do zatrzymywania bakterii i grzybów, a w przesączu pozostają wirusy Ad 3.) METODY CHEMICZNO- FIZYCZNE 1. sterylizacja gazowa tlenkiem etylenu Jest to sposób szczególnie użyteczny w przypadku materiałów termolabilnych – temperatura sterylizacji 50-60 st. C. Materiał do sterylizacji musi być odpowiednio opakowany – folia , papier. 5 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Podobne
|